Centrum Literatury i Języka – Planeta Lem

Praca konkursowa

Projekt we współpracy z biurem KJ Architekci S.C. (www.kjarchitekci.pl)

Przedmiot inwestycji znajduje się w południowej części Krakowa, dzielnicy Podgórze, na najstarszym trakcie solnym z Wieliczki, którego pozostałością jest istniejący budynek „Składu Solnego” z 1787 roku, będący jednym z podstawowych elementów projektowanego układu przestrzennego. Obiekt znajduje się pod ochroną konserwatorską, z koniecznością zachowania jego elewacji frontowej, artykulacji jej podziałów oraz zachowania geometrii  dachu i gabarytów budynku. „Skład Solny”, ze względu na swój liniowy charakter wyznacza docelowy front zabudowy, nienaruszalny w swojej płaszczyźnie. Przeprowadzone analizy ruchu w otoczeniu przedmiotowej inwestycji wykazują, że to właśnie poprzez zabytkowy budynek pojawi się największy napływ nowych użytkowników wędrujących od strony przystanku tramwajowego oraz Placu Bohaterów Getta.  Mniejszy ruch odbywać się może od strony Rzeki Wisły oraz nowego dworca kolejowego „Kraków Zabłocie”. Projekt umożliwia migrację ludzi w sposób swobodny poprzez projektowane tereny zielone, przy jednoczesnym, zapraszającym otwarciu głównego foyer oraz kawiarni z czytelnią na stronę zachodnią i północną.

Zbliżając się do Centrum Literatury uwagę przechodnia przykują w szczególności dwa elementy – szerokie przejście pod istniejącym budynkiem „Składu Solnego” oraz wisząca nad nim, lekko cofnięta prostopadłościenna forma. Chcąc zrozumieć wzajemne powiązanie między osiemnastowiecznym budynkiem przemysłowym, a minimalistycznym lewitującym kształtem nad jego kalenicą, obserwator będzie musiał zejść do podziemia, znajdując się tym samym pod zabytkowym budynkiem, stanowiącym przedsionek serca budynku, które stanowi czterokondygnacyjne foyer komunikujące wszystkie części projektowanego organizmu. Gość, bo nim się staje ten, dotychczas obserwator, znajduje się w przestrzeni wielofunkcyjnej, w której otaczają go: przestrzenna sala widowiskowa (kondygnacja -2), dwie sale warsztatowe (kondygnacja -1), wysoka na dwie kondygnacje wystawa czasowa (wejście z kondygnacji -1), kawiarnia z księgarnią (kondygnacja 1, możliwość wejścia bezpośrednio z otaczających placów), a także strefa księgozbioru, mediateki i sala multimedialna (kondygnacja 2, na piętrze „Składu Solnego”). Każdy z powyższych elementów może stanowić niezależną jednostkę, posiada oddzielne wejścia i część zapleczy.

Żadna z rozmaitych funkcji skoncentrowanych wokół serca budynku nie jest tak ważna jak ta, która znajduje się ponad nim i stanowi o jego niepowtarzalności. Przecinając hall główny w jego osi gość kieruje się w górę, unosząc wzrok w kierunku konstrukcyjnego szkieletu nowego budynku, dochodząc do drzwi, za którymi zostanie mu opowiedziana zupełnie nowa historia. Wchodząc do wystawy głównej Centrum Literatury obserwator, odwiedzający i czytelnik sam stanie się bohaterem opowieści.

Po zakończeniu swojej historii, jej uczestnik kierowany jest do windy, która powoli sprowadza go do miejsca, gdzie zaczął ją pisać – do poziomu głównego hallu, gdzie na wyjściu ma możliwość zapoznania alternatywnymi scenariuszami swojej historii i zabrać jej cząstkę ze sobą do domu – w sklepie ma możliwość zakupu książek, grafik oraz powiązanych z ekspozycją pamiątek.

Z głównego foyer istnieje możliwość wejścia do 2 pokoi spotkań ogólnodostępnych, a dalej do wydzielonej strefy administracyjnej z niezależnymi magazynami, toaletami i zapleczami. Pod częścią administracyjną zlokalizowano największy magazyn, a nad nią – pomieszczenia techniczne. Na każdym poziomie dostępnym dla użytkownika Centrum Literatury umieszczono sanitariaty w ilości adekwatnej do ilości osób korzystających z danej strefy.

Dostęp do foyer może odbywać się od projektowanych placów (strona północna i zachodnia), jak również z dwóch poziomów parkingu podziemnego we wschodniej części działki. W projekcie przewidziano niezależne wejście dla personelu od strony wschodniej, bezpośrednio do części administracyjnej.